Dünyayı Gezen Bir Ladino Rakı Şarkısı: La Vida Por El Raki - Keşfetmek

Bir Ladino rakı şarkısı, yüzlerce yıl önce bu topraklardan çıkmış ve şu anda dünyayı geziyor. Biz unutmuşuz yazarımız Sefarad bize hatırlattı. Zeki Müren’in, Müzeyyen Senar’ın yanına bir de bunu ekleriz artık. Harika bir yazı yazmış bizler için.

İnsanlar dünyayı gezer de şarkılar gezmez mi? (Bir gezginin sayfası olduğu için yazıya böyle iddialı bir giriş yaptım)

Bu yazıda, farklı bir renk olsun diye, dünyayı turlayan bir rakı şarkısını sizinle paylaşmak isterim.

Rakı Şarkısı

Siz de bilirsiniz, tiyatroda, müzikallerde mahallenin delisi, polisi, dilencisi gibi farklı karakterler olduğu gibi mahallenin sarhoşu da karşımıza çıkar. Mesela, Karagöz Hacivat’ta elinde şarap şişesiyle gezen Matiz (Sarhoş) tasviri vardır.

Hacivat- Karagöz oyunlarındaki sarhoş ve külhanbeyi tiplerinin hepsi yaklaşık olarak aynı tiplerdir.Bekri Mustafa, Bekri Veli, Sakallı Deli, Hımhım Ali, Hovarda Çakır, Kırmızı Suratlı Bakır, Burunsuz Mehmet, Çopur Hasan, Cingöz Mustafa…

İşte böyle antika sarhoş tiplemelerine göz gezdirirken, internette eğlenceli bir şarkıyla karşılaşmam bir oldu.

Rakıya hitaben yazılmış ve, Sefaradların 15inci yüzyılda konuştuğu eski İspanyolcası Ladino dilinde seslendirilen, bir matizin seslendirdiği “rakı” şarkısıydı bu.

Bilmeyenler için : 1492’de İspanya ve Portekiz’de yaşayan Yahudiler, Hıristiyan hükümdarlar tarafından ülkeden kovulunca, birçoğu Hollanda, İtalya, Balkanlar, Türkiye (Osmanlı İmparatorluğu), kuzey Afrika ve Orta doğu bölgelerindeki topluluklar tarafından kabul edildiler. Büyük çoğunluğu 1492 göçüyle Osmanlı topraklarına yerleşip kültürlerini devam ettiren bu topluma Sefarad Yahudileri denilmekte.

sefarad göçü — Sefarad göçünü gösteren harita

Ladino ise 15. yüzyıl İspanya’sında Sefarad Yahudilerin kendi aralarında konuştuğu ve göçle bu topraklara getirdiği bir dil. Ladino zamanla o eski İspanyolca’nın üzerine İbranice, Türkçe kelimelerin eklenmesiyle daha da zenginleşmiş.

Günümüzde hala ladino konuşanların “El Vapor Esta Yanaşeyando a la İskele” (Vapur iskeleye yanaşıyor) gibi espirili, fonetiği kulağa hoş gelen 15.yüzyıldan kalma çok eski bir çeşit İspanyolca diyebiliriz.

Günümüzde konuşulan modern İspanyolcaya çok benzer bir dil olan Ladino, yaklaşık 600 yüzyıl boyunca kendi koruyabilse de maalesef lisanın güncelliğini yitirmesi ile, artık kaybolmaya, unutulmaya yüz tutmuş durumda.

Rakı şarkımıza dönersek, müzikallerde Ladino lisanında söylenilen, hahamların eşliğinde hip hop yaptığı, Ortadoğu ezgileriyle dans edilen ve farklı ülkelerden insanları neşelendiren bu eserin her çeşidini internette bulmak mümkün.

İşte bu sebeple şarkımıza “Rakının, dünyayı gezen Ladino türküsü” diyorum.

Şarkının Ladino ve çevirdiğim Türkçe sözleri şöyle: